Świadczenia rodzinne
Złożenie nowego wniosku
Osoba ubiegająca się o świadczenia rodzinne powinna złożyć wnioski w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce jej zamieszkania. Wnioski w sprawie ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych na okres zasiłkowy są przyjmowane od dnia 1 sierpnia danego roku, a w przypadku wniosków składanych drogą elektroniczną – od dnia 1 lipca danego roku. Okres zasiłkowy trwa od 1 listopada do 31 października każdego roku, co oznacza, że wniosek należy składać co roku, celem kontynuowania świadczenia.
Zmiana sytuacji rodziny w przypadku wydanej decyzji
W przypadku, gdy decyzja w sprawie świadczeń rodzinnych została już wydana przez organ właściwy, a osoba uprawniona do świadczeń rodzinnych lub członek rodziny tej osoby przebywa poza granicami Polski, wnioskodawca jest obowiązany do niezwłocznego powiadomienia o tym organu wypłacającego świadczenia - wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Brak przekazania informacji o zmianie sytuacji rodzinnej, mającej wpływ na wypłacane świadczenia, może spowodować konieczność zwrotu pobranych świadczeń wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie. Wojewoda wydaje decyzję o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranych świadczeń, jeżeli od terminu ich pobrania nie upłynęło więcej niż 10 lat.
Wniosek złożony w Polsce – pierwszeństwo do wypłaty świadczeń w Polsce
Po otrzymaniu przez Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu dokumentacji wnioskowej z organu właściwego gminy i ustaleniu, że w danej sprawie mają zastosowanie przepisy o koordynacji, wojewoda wszczyna postępowanie w kwestii ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych. Wnioskodawca na każdym etapie postępowania ma możliwość zapoznawania się z aktami sprawy w siedzibie Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego
w Poznaniu.
Osoba składająca wniosek, nie mająca miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu albo siedziby w Polsce lub innym państwie objętym koordynacją, jeżeli nie ustanowiła pełnomocnika do prowadzenia sprawy, zamieszkałego w Polsce, i nie działa za pośrednictwem konsula Rzeczypospolitej Polskiej, jest obowiązana wskazać w Polsce pełnomocnika do doręczeń (pełnomocnictwo do doręczeń), chyba że doręczenie następuje za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Pełnomocnikiem może być osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych. W razie niewskazania pełnomocnika do doręczeń, przeznaczone dla strony postępowania pisma pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia.
Jeżeli to konieczne, wojewoda wzywa wnioskodawcę do nadesłania w określonym terminie dokumentów niezbędnych do rozpatrzenia wniosków o świadczenia rodzinne. Na podstawie zgromadzonej dokumentacji oraz zgodnie z przepisami o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, wojewoda wydaje decyzje w sprawie świadczeń rodzinnych oraz informuje o jej treści gminę, wnioskodawcę oraz właściwą instytucję zagraniczną.
W przypadku wydania decyzji:
- przyznającej prawa do świadczenia rodzinnego w Polsce, instytucja zagraniczna może wypłacić dodatek dyferencyjny – czyli różnicę między wysokością polskich świadczeń, a wysokością świadczeń zagranicznych,
- odmawiającej prawa do świadczenia rodzinnego w Polsce, instytucja zagraniczna powinna wypłacić zasiłek rodzinny w pełnej wysokości.
W przypadku niedostarczenia dokumentów w wyznaczonym terminie, wnioski pozostawia się bez rozpatrzenia. Skutkować to może wszczęciem postępowania w sprawie nienależnie pobranych świadczeń (jeżeli wcześniej za ten okres były już wypłacone świadczenia w gminie).
W przypadku wydania decyzji odmawiającej w sprawie świadczeń, które zostały już wypłacone, wojewoda wydaje decyzję w sprawie zwrotu świadczeń nienależnie pobranych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie. Po uzyskaniu informacji z gminy o uregulowaniu należności, wojewoda informuje o tym fakcie instytucję zagraniczną.
Jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji rodziny organ, który wydał decyzję w sprawie nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych (wojewoda) może przyznać ulgę na wniosek wnioskodawcy, tzn. umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych łącznie z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w całości lub w części, odroczyć termin płatności lub rozłożyć płatność na raty.
Wniosek złożony w Polsce – pierwszeństwo do wypłaty świadczeń za granicą
W stosunku do nowych, nierozpatrzonych wniosków przesłanych przez gminę
do Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego, wojewoda ustala, czy mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Jeżeli w danej sprawie mają zastosowanie przepisy o koordynacji a Polska nie jest krajem właściwym do wypłaty świadczeń rodzinnych na zasadzie pierwszeństwa, to wojewoda:
- przekazuje wnioski złożone w Polsce do instytucji właściwej państwa członkowskiego, której ustawodawstwo ma zastosowanie z tytułu pierwszeństwa w celu rozpatrzenia,
- informuje o tym fakcie wnioskodawcę.
Po spełnieniu warunków uprawniających do świadczeń rodzinnych za granicą, zagraniczna instytucja właściwa powinna przyznać pełną kwotę należnego tam zasiłku rodzinnego.
W przypadku wniosków, w stosunku do których zostały już wypłacone świadczenia rodzinne, a Polska nie jest państwem właściwym na zasadzie pierwszeństwa, wojewoda jest zobowiązany do wydania decyzji w sprawie zwrotu świadczeń nienależnie pobranych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie.
Wniosek złożony za granicą – pierwszeństwo do wypłaty świadczeń w Polsce
W przypadku ustalenia przez instytucję zagraniczną, że Polska jest państwem właściwym do wypłaty świadczeń rodzinnych na zasadzie pierwszeństwa wniosek, który został złożony w instytucji zagranicznej, zostaje przekazany przez tę instytucję wojewodzie celem rozpatrzenia. Wówczas wojewoda:
- informuje zainteresowanego o wpłynięciu wniosku z instytucji zagranicznej oraz o konieczności rozpatrzenia ww. wniosku zgodnie z ustawodawstwem polskim,
- przesyła druk polskiego wniosku o ustalenie prawa do zasiłku rodzinnego oraz dodatków do zasiłku rodzinnego wraz z wezwaniem o uzupełnienie wymaganych dokumentów,
- wojewoda wydaje decyzję w sprawie świadczeń rodzinnych oraz informuje o jej treści gminę, wnioskodawcę oraz właściwą instytucję zagraniczną.
W przypadku wydania decyzji:
- przyznającej prawa do świadczenia rodzinnego w Polsce, instytucja zagraniczna może wypłacić dodatek dyferencyjny – czyli różnicę między wysokością polskich świadczeń, a wysokością świadczeń zagranicznych,
- odmawiającej prawa do świadczenia rodzinnego w Polce, instytucja zagraniczna powinna wypłacić zasiłek rodzinny w pełnej wysokości.
W przypadku niedostarczenia polskich druków wniosków wraz z wymaganymi dokumentami w wyznaczonym terminie (30 dni) przez wnioskodawcę, wnioski pozostawia się bez rozpatrzenia, a o zaistniałym fakcie informuje się instytucję zagraniczną.
Świadczenie wychowawcze
Od 1 stycznia 2022 r., zgodnie z wprowadzonymi zmianami do rządowego programu „Rodzina 800+”, zmieniły się zasady naboru wniosków o przyznanie świadczenia wychowawczego. Według nowych zasad, obsługę przyjmowania i rozpatrywania wniosków oraz przyznawania świadczenia wychowawczego przejął Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) w miejsce organów gmin. Od 1 stycznia 2022 r. ZUS przyjmuje nowe wnioski i wypłaca na bieżąco przyznane przez siebie świadczenie wychowawcze. Sprawy dotyczące prawa do świadczenia wychowawczego za okresy sprzed 1 stycznia 2022 r. z wniosków złożonych do 31 grudnia 2021 r. do ich zakończenia, nadal będą realizowały dotychczasowe organy.
Wojewoda nadal wykonuje obowiązki instytucji właściwej przewidzianej w przepisach o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. W przypadku zaistnienia przesłanki koordynacji, ZUS przekazuje wojewodzie wniosek o świadczenie wychowawcze. Wojewoda ustala, czy i w jakim okresie w sprawie mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, wyznacza ustawodawstwo mające pierwszeństwo zgodnie z przepisami unijnymi, a także przekazuje informację o podjętej w Polsce decyzji w sprawie świadczenia do instytucji zagranicznej.
Rodzinny Kapitał Opiekuńczy
Ustawa z dnia 17 listopada 2021 r. o Rodzinnym Kapitale Opiekuńczym przewiduje nowe świadczenie w wysokości 12 tys. zł. dla rodziców dzieci w wieku od ukończenia 12. do 35. miesiąca życia. Świadczenie przysługuje w kwocie 500 zł lub 1000 zł miesięcznie. Rodzice samodzielnie mogą wskazać, czy kapitał chcą otrzymywać w wysokości 500 zł przez okres 24 miesięcy, czy w wysokości 1000 zł przez 12 miesięcy. Od 1 stycznia 2022 r. ZUS przyjmuje wnioski i wypłaca na bieżąco przyznany przez siebie Rodzinny Kapitał Opiekuńczy.
Wojewoda nadal wykonuje obowiązki instytucji właściwej przewidzianej w przepisach o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. W przypadku zaistnienia przesłanki koordynacji, ZUS przekazuje wojewodzie wniosek o RKO. Wojewoda ustala, czy i w jakim okresie w sprawie mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, wyznacza ustawodawstwo mające pierwszeństwo zgodnie z przepisami unijnymi, a także przekazuje informację o podjętej w Polsce decyzji w sprawie świadczenia do instytucji zagranicznej.
