Lotniczy zespół ratownictwa medycznego

Lotniczy zespół ratownictwa medycznego składa się co najmniej z trzech osób w tym co najmniej z:

• jednego pilota;
• lekarza systemu;
• ratownika medycznego lub pielęgniarki systemu.

Lotniczy zespół ratownictwa jest wyposażony w specjalistyczny środek transportu, spełniający cechy techniczne i jakościowe określone w Polskich Normach przenoszących europejskie normy zharmonizowane oraz wymogi określone w ustawie z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze (Dz.U. 2017 poz. 959 t.j.).

Obecna forma organizacyjna Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Lotnicze Pogotowie Ratunkowe (SP ZOZ LPR) została nadana w 2000 roku. 

LPR wykonuje zadania związane z medycyną i lotnictwem:

1. ratownictwo medyczne – medyczne czynności ratunkowe (loty do wypadków i stanów nagłego zagrożenia zdrowotnego),
2. lotniczy transport sanitarny (transport pacjentów pomiędzy zakładami opieki zdrowotnej, szczególnie na duże odległości),
3. lotniczy transport medyczny spoza granic kraju (np. transport do Polski obywateli naszego kraju),
4. lotniczy transport medyczny poza granice kraju.

W obecnej chwili flota SP ZOZ LPR obejmuje 27 śmigłowców typu EC 135.</br> Ponadto, przez całą dobę dyżur pełnią dwa samolotowe zespoły transportu medycznego (EMS), operujące na samolotach typu Piaggio P180 Avanti. Ich baza znajduje się w wojskowej części lotniska Okęcie w Warszawie.

Działalność lotniczych zespołów ratownictwa medycznego (LZRM) jest finansowana z budżetu państwa, z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw zdrowia.

Do wezwania zespołu HEMS (śmigłowca) uprawnieni są:

1. dyspozytor medyczny o którym mowa w art. 26 ustawy o PRM.
2. dyspozytor krajowy Centrum Operacyjnego SP ZOZ LPR.
3. dyspozytor innych podmiotów ratowniczych (Państwowa Straż Pożarna, GOPR, TOPR, WOPR, PRO, MSR) poprzez dyspozytora medycznego lub bezpośrednio na podstawie podpisanych porozumień.

Zadysponowanie zespołu HEMS (śmigłowca) powinno nastąpić w poniżej opisanych sytuacjach:

1. czas transportu drogą lotniczą z miejsca zdarzenia/wezwania pacjenta w stanie nagłym, do SOR jest krótszy od czasu transportu innymi środkami lokomocji i może przynieść korzyść w dalszym procesie leczenia,
2. występują okoliczności, które mogą uniemożliwić lub istotnie opóźnić dotarcie przez inne podmioty ratownictwa do poszkodowanego znajdującego się w stanie nagłym (np.: topografia terenu),
3. zdarzenie masowe (nagłe zagrożenie, w wyniku którego zapotrzebowanie na medyczne działania ratownicze przekracza możliwości obecnych na miejscu zdarzenia sił i środków oraz zachodzi konieczność prowadzenia segregacji rozumianej jako ustalanie priorytetów leczniczo –transportowych),
4. stany nagłe (inne niż podane poniżej), wymagające pilnej interwencji ZRM, 
5. pacjent nieprzytomny,
6. nagłe zatrzymanie krążenia,
7. ostre stany kardiologiczne,
8. przełom nadciśnieniowy,
9. udar mózgu,
10. wypadki komunikacyjne,
11. upadek z wysokości,
12. przysypanie, lawina,
13. uraz wielonarządowy,
14. uraz głowy wymagający pilnej interwencji neurochirurgicznej,
15. uraz kręgosłupa z paraplegią, tetraplegią lub objawami lateralizacji,
16. uraz drążący szyi, klatki piersiowej, brzucha,
17. złamanie dwóch lub więcej kości długich, 
18. ciężki uraz miednicy,
19. amputacja urazowa kończyny,
20. oparzenie IIº i IIIº przekraczające 20% powierzchni ciała, podejrzenie oparzenia dróg oddechowych, oparzenie elektryczne, eksplozje i pożary,
21. hipotermia,
22. tonięcie.

Istnieje możliwość niewykonania transportu z miejsca zdarzenia/wezwania ze względu na ryzyko w zakresie bezpieczeństwa lotu, ograniczenia operacyjne lub prawne.

Uruchomienie zespołu HEMS (śmigłowca) do lotów w ramach medycznych czynności ratunkowych odbywa się na następujących zasadach:

1. należy dążyć do wezwania zespołów HEMS bezpośrednio na miejsce zdarzenia,
2. wezwanie zespołu HEMS odbywa się telefonicznie lub drogą radiowa,
3. w przypadku braku kontaktu z właściwym terenowo zespołem HEMS dyspozytor uprawnionych służb ratowniczych kontaktuje się telefonicznie z Centrum Operacyjnym SP ZOZ LPR.

Medyczne czynności ratunkowe są wykonywane przez:

1. Śmigłowcową Służbę Ratownictwa Medycznego z gotowością do startu:
   
   1. w dzień:
      • do 3 minut w promieniu do 60 km – z wyjątkiem baz, w przypadku których, ze względu na lokalne ograniczenia została wydana decyzja Dyrektora o wydłużeniu gotowości,
      • do 6 minut – w promieniu do 60 km – w okresie od 30 minut przed wschodem słońca do godziny 6:30 czasu lokalnego w bazie HEMS pełniącej dyżur całodobowy,
      • do 6 minut w promieniu od 60 do 130 km – wyjątkiem baz, w przypadku których, ze względu na lokalne ograniczenia została wydana decyzja Dyrektora o wydłużeniu gotowości,
      • do 15 minut w promieniu powyżej 130 km,
   2. w nocy:
      • do 15 minut w promieniu do 60 km,
      • do 30 minut w promieniu powyżej 60 km,
   3. w lotach HEMS do zdarzenia w górach lub we współpracy z górskimi służbami ratowniczymi lub wykorzystaniem technik wysokościowych, czas podany w pkt 1 może zostać wydłużony o czas niezbędny na przygotowanie śmigłowca do misji, jednak nie więcej niż o 15 minut,
   4. w lotach z Państwową Strażą Pożarną, Strażą Graniczną Policją lub innymi służbami, z gotowością do 30 minut,
   5. w lotach z użyciem inkubatora do transportu noworodków i niemowląt z gotowością startu do 60 minut.
2. Samolotowy Zespół Transportowy (EMS) z gotowością do startu (liczoną od momentu otrzymania wezwania od dyspozytora Centrum Operacyjnego LPR) w dzień i w nocy:
   
   • do 60 minut, w przypadku pierwszego wezwania w danym dniu,
   • do 30 minut, w przypadku każdego kolejnego wezwania w danym dniu.
3. Śmigłowcowy zespół transportowy (EMS) transporty są realizowane z gotowością do startu (liczoną od momentu otrzymania wezwania od dyspozytora Centrum Operacyjnego LPR)
   
   1. w dzień do 15 minut,
   2. w nocy:
      • do 15 minut – w promieniu do 60 km,
      • do 30 minut – w promieniu powyżej 60 km.

Obecnie w Polsce SP ZOZ LPR dysponuje 22 stałymi bazami Śmigłowcowej Służby Ratownictwa Medycznego (HEMS) oraz 1 bazą sezonową. 

Lądowiskiem, zgodnie z zapisami ustawy Prawo lotnicze, jest obszar na lądzie, wodzie lub innej powierzchni, który może być w całości lub w części wykorzystywany do startów i lądowań naziemnego lub nawodnego ruchu statków powietrznych. 

Ponadto, w sytuacji transportu medycznego służącego ratowaniu życia lub zdrowia ludzi, poszukiwania i ratownictwa, zapobiegania skutkom klęsk żywiołowych lub ich usunięcia, a także w nagłych stanach zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego, dopuszcza się wykorzystanie do startu i lądowania statku powietrznego terenu innego niż lotnisko wpisane do rejestru lotnisk i lądowisk. W każdej gminie w Polsce wyznaczono stałe miejsca gminne przystosowane do lądowania śmigłowca ratunkowego, również w nocy. Miejsce takie każdorazowo jest zabezpieczane przed lądowaniem śmigłowca przez ratowników Państwowej Straży Pożarnej oraz Ochotniczej Straży Pożarnej, posiadających stosowne przeszkolenie. Działania te zostały uregulowane w Porozumieniu zawartym pomiędzy SP ZOZ LPR a Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej. Miejsca gminne są wyznaczonew oparciu o wytyczne Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego nr 1 z dnia 21 marca 2008 r. w sprawie innych miejsc przystosowanych do startów i lądowań statków powietrznych.