Aleksandra Jadwiga Maria Bukowiecka

Aleksandra Jadwiga Maria Bukowiecka urodziła się 9 grudnia 1890 r. w Oporowie koło Leszna jako najstarsza córka ziemianina Ignacego Dzierżykraj-Morawskiego i Julietty hrabiny Łubieńskiej. Jej bratem był generał WP Witold Morawski – przed wojną polski attaché wojskowy w Berlinie, jeniec oflagów, zamordowany w 1944 r. w obozie koncentracyjnym Mauthausen.

W czerwcu 1910 r. zdała maturę w gimnazjum w Kołomyi. Poślubiła pułkownika/generała WP Mieczysława Bukowieckiego, właściciela majątku w Cichowie. Małżeństwo doczekało się sześciorga dzieci: August (1911-1940, zginął w obozie koncentracyjnym w Auschwitz), Ignacy (1912-1939, poległ w kampanii wrześniowej), Leon (1916-2005, dziennikarz, krytyk filmowy), Jadwiga (1919-1993, uczestniczka Powstania Warszawskiego), Natalia (1923-1968, pisarka i dziennikarka), Julian (1928-2016, zawodowy żołnierz).

Aleksandra zapisała się złotymi zgłoskami w dziejach Powstania Wielkopolskiego. Od października 1918 r. przyszli powstańcy szkolili się wojskowo w majątku Bukowieckich.

„Po zawarciu przez Niemcy 11 listopada 1918 roku rozejmu, podpułkownik Bukowiecki nie powrócił do domu, udając się do Warszawy, gdzie organizowane było odradzające się Wojsko Polskie. Do Cichowa powracali natomiast z wojny mieszkańcy wsi i pracownicy majątku, z których kilku dosłużyło się stopni podoficerskich, między innymi kowal cichowski – Władysław Sypniewski i zatrudniony we dworze Franciszek Kaźmierczak. Inicjatywę przejęła teraz Aleksandra Bukowiecka. Z jej rąk Franciszek Kaźmierczak otrzymał pieniądze, za które zakupił broń przechowywaną w dworskich piwnicach. Ze służby oraz mieszkańców Cichowa, Łagowa i Bieżynia pani Aleksandra zorganizowała oddział powstańczy, którego szkoleniem zajęli się W. Sypniewski i F. Kaźmierczak. Ćwiczenia prowadzono na polance obok parku dworskiego”.

Aleksandra porozumiała się z ludźmi z Lubinia, którzy organizowali oddział zbrojny, byli to m.in. Stanisław Jasiecki, Stefan Kaźmierczak, Józef Fryder i Zygmunt Pawłowski. Po połączeniu oddziałów powstała kompania lubińska. Ze wspomnień Zygmunta Pawłowskiego: „Wydatnej pomocy doznała organizacja ze strony pani A. Bukowieckiej, właścicielki Cichowa. Już od samego zarania, kiedy nadeszła wieść o rewolucji mieliśmy dzięki zdecydowanemu stanowisku tej idealistki i gorącej patriotki dane do rozporządzania lokalami, gościńcami i stajniami w Cichowie, co ułatwiło nam pracę i komunikowanie się z okolicą”.

Była ulubioną postacią historyka oręża wielkopolskiego doktora Piotra Bauera, który podkreślał jej zasługi dla powstania, energię działania, odwagę graniczącą niekiedy z brawurą. Wszystkie te cechy mieściły się w szczupłej kobiecie o czarnych włosach i orlim nosie. Cieszyła się autorytetem wśród powstańców. „W pierwszych dniach stycznia 1919 roku Ziemia Kościańska była już wolna, a władza przeszła w ręce polskich rad ludowych. Na wieży lubińskiego klasztoru synowie Aleksandry – August i Ignacy, wywiesili od dawna przechowywany w Cichowie sztandar polski.

Powstanie trwało. „Z chwilą powstania frontu, który przyjął nazwę Grupy „Leszno”, kompania lubińska weszła w skład odcinka „Pawłowice”, a następnie w skład formowanego w tym rejonie 6 pułku strzelców Wlkp. Wśród powstańców Grupy „Leszno” Aleksandra Bukowiecka zyskała sobie dużą popularność i ogromną sympatię. Jej zasługą był nie tylko współudział w sformowaniu kompanii lubiąskiej [lubińskiej – dop. TM], ale także systematyczne dostawy dla frontu żywności i pomoc sanitarna dla polowych punktów opatrunkowych”.

Za szczególne zasługi dla zwycięskiego powstania Wielkopolan odznaczono ją Medalem Niepodległości, Medalem Polska Swemu Obrońcy, Odznaką Pamiątkową Wojsk Wielkopolskich, Odznaką Pamiątkową Powstańców Wielkopolskich. Podobno najbardziej ceniła sobie Odznakę Pamiątkową Grupy „Leszno”. Bohaterski udział obojga państwa Bukowieckich w powstaniu upamiętniono biogramem w „Albumie Pamiątkowym Powstańców Ziem Zachodnich R.P.” z 1938 roku. Bukowiecka udzielała się w kombatanckich związkach powstańczych, jeździła na spotkania Koła Oświatowego Garnizonu w Poznaniu.

W październiku 1939 r. aresztowana przez kościańskie gestapo, następnie przewieziona do więzienia przy ul. Młyńskiej w Poznaniu, pod koniec listopada tegoż roku osadzona została w Forcie VII. Tam zginęła w bliżej niewyjaśnionych okolicznościach 12 kwietnia 1940 r. Majątek w Cichowie zarekwirowali Niemcy, a pozostałą rodzinę wysiedlili. Symboliczna mogiła Aleksandry Bukowieckiej znajduje się na cmentarzu parafialnym w Lubiniu.

Opracowano na podstawie: artykułu Piotra Bauera „Aleksandra z Cichowa” („Wiadomości Kościańskie” nr 4 z 1989 r) .; biogramu prof. Wojciecha Polaka „Słownik biograficzny Powstańców Wielkopolskich”, portalu Krzemieniewo.net; Andrzeja Kuźmińskiego „Podróże z Panem Tadeuszem”