Lotniczy zespół ratownictwa medycznego składa się co najmniej z trzech osób w tym co najmniej z:
- jednego pilota;
- lekarza systemu;
- ratownika medycznego lub pielęgniarki systemu.
Lotniczy zespół ratownictwa jest wyposażony w specjalistyczny środek transportu, spełniający cechy techniczne i jakościowe określone w Polskich Normach przenoszących europejskie normy zharmonizowane oraz wymogi określone w ustawie z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze (Dz.U. 2017 poz. 959 t.j.).
Obecna forma organizacyjna Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Lotnicze Pogotowie Ratunkowe (SP ZOZ LPR) została nadana w 2000 roku.
LPR wykonuje zadania związane z medycyną i lotnictwem:
- ratownictwo medyczne – medyczne czynności ratunkowe (loty do wypadków i stanów nagłego zagrożenia zdrowotnego),
- lotniczy transport sanitarny (transport pacjentów pomiędzy zakładami opieki zdrowotnej, szczególnie na duże odległości),
- lotniczy transport medyczny spoza granic kraju (np. transport do Polski obywateli naszego kraju),
- lotniczy transport medyczny poza granice kraju.
W obecnej chwili flota SP ZOZ LPR obejmuje 27 śmigłowców typu EC 135.</br> Ponadto, przez całą dobę dyżur pełnią dwa samolotowe zespoły transportu medycznego (EMS), operujące na samolotach typu Piaggio P180 Avanti. Ich baza znajduje się w wojskowej części lotniska Okęcie w Warszawie.
Działalność lotniczych zespołów ratownictwa medycznego (LZRM) jest finansowana z budżetu państwa, z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw zdrowia.
Do wezwania zespołu HEMS (śmigłowca) uprawnieni są:
- dyspozytor medyczny o którym mowa w art. 26 ustawy o PRM.
- dyspozytor krajowy Centrum Operacyjnego SP ZOZ LPR.
- dyspozytor innych podmiotów ratowniczych (Państwowa Straż Pożarna, GOPR, TOPR, WOPR, PRO, MSR) poprzez dyspozytora medycznego lub bezpośrednio na podstawie podpisanych porozumień.
Zadysponowanie zespołu HEMS (śmigłowca) powinno nastąpić w poniżej opisanych sytuacjach:
- czas transportu drogą lotniczą z miejsca zdarzenia/wezwania pacjenta w stanie nagłym, do SOR jest krótszy od czasu transportu innymi środkami lokomocji i może przynieść korzyść w dalszym procesie leczenia,
- występują okoliczności, które mogą uniemożliwić lub istotnie opóźnić dotarcie przez inne podmioty ratownictwa do poszkodowanego znajdującego się w stanie nagłym (np.: topografia terenu),
- zdarzenie masowe (nagłe zagrożenie, w wyniku którego zapotrzebowanie na medyczne działania ratownicze przekracza możliwości obecnych na miejscu zdarzenia sił i środków oraz zachodzi konieczność prowadzenia segregacji rozumianej jako ustalanie priorytetów leczniczo –transportowych),
- stany nagłe (inne niż podane poniżej), wymagające pilnej interwencji ZRM,
- pacjent nieprzytomny,
- nagłe zatrzymanie krążenia,
- ostre stany kardiologiczne,
- przełom nadciśnieniowy,
- udar mózgu,
- wypadki komunikacyjne,
- upadek z wysokości,
- przysypanie, lawina,
- uraz wielonarządowy,
- uraz głowy wymagający pilnej interwencji neurochirurgicznej,
- uraz kręgosłupa z paraplegią, tetraplegią lub objawami lateralizacji,
- uraz drążący szyi, klatki piersiowej, brzucha,
- złamanie dwóch lub więcej kości długich,
- ciężki uraz miednicy,
- amputacja urazowa kończyny,
- oparzenie IIº i IIIº przekraczające 20% powierzchni ciała, podejrzenie oparzenia dróg oddechowych, oparzenie elektryczne, eksplozje i pożary,
- hipotermia,
- tonięcie.
Istnieje możliwość niewykonania transportu z miejsca zdarzenia/wezwania ze względu na ryzyko w zakresie bezpieczeństwa lotu, ograniczenia operacyjne lub prawne.
Uruchomienie zespołu HEMS (śmigłowca) do lotów w ramach medycznych czynności ratunkowych odbywa się na następujących zasadach:
- należy dążyć do wezwania zespołów HEMS bezpośrednio na miejsce zdarzenia,
- wezwanie zespołu HEMS odbywa się telefonicznie lub drogą radiowa,
- w przypadku braku kontaktu z właściwym terenowo zespołem HEMS dyspozytor uprawnionych służb ratowniczych kontaktuje się telefonicznie z Centrum Operacyjnym SP ZOZ LPR.
Medyczne czynności ratunkowe są wykonywane przez:
- Śmigłowcową Służbę Ratownictwa Medycznego z gotowością do startu:
- w dzień:
- do 3 minut w promieniu do 60 km – z wyjątkiem baz, w przypadku których, ze względu na lokalne ograniczenia została wydana decyzja Dyrektora o wydłużeniu gotowości,
- do 6 minut – w promieniu do 60 km – w okresie od 30 minut przed wschodem słońca do godziny 6:30 czasu lokalnego w bazie HEMS pełniącej dyżur całodobowy,
- do 6 minut w promieniu od 60 do 130 km – wyjątkiem baz, w przypadku których, ze względu na lokalne ograniczenia została wydana decyzja Dyrektora o wydłużeniu gotowości,
- do 15 minut w promieniu powyżej 130 km,
- w nocy:
- do 15 minut w promieniu do 60 km,
- do 30 minut w promieniu powyżej 60 km,
- w lotach HEMS do zdarzenia w górach lub we współpracy z górskimi służbami ratowniczymi lub wykorzystaniem technik wysokościowych, czas podany w pkt 1 może zostać wydłużony o czas niezbędny na przygotowanie śmigłowca do misji, jednak nie więcej niż o 15 minut,
- w lotach z Państwową Strażą Pożarną, Strażą Graniczną Policją lub innymi służbami, z gotowością do 30 minut,
- w lotach z użyciem inkubatora do transportu noworodków i niemowląt z gotowością startu do 60 minut.
- w dzień:
- Samolotowy Zespół Transportowy (EMS) z gotowością do startu (liczoną od momentu otrzymania wezwania od dyspozytora Centrum Operacyjnego LPR) w dzień i w nocy:
- do 60 minut, w przypadku pierwszego wezwania w danym dniu,
- do 30 minut, w przypadku każdego kolejnego wezwania w danym dniu.
- Śmigłowcowy zespół transportowy (EMS) transporty są realizowane z gotowością do startu (liczoną od momentu otrzymania wezwania od dyspozytora Centrum Operacyjnego LPR)
- w dzień do 15 minut,
- w nocy:
- do 15 minut – w promieniu do 60 km,
- do 30 minut – w promieniu powyżej 60 km.
Obecnie w Polsce SP ZOZ LPR dysponuje 22 stałymi bazami Śmigłowcowej Służby Ratownictwa Medycznego (HEMS) oraz 1 bazą sezonową.
Lądowiskiem, zgodnie z zapisami ustawy Prawo lotnicze, jest obszar na lądzie, wodzie lub innej powierzchni, który może być w całości lub w części wykorzystywany do startów i lądowań naziemnego lub nawodnego ruchu statków powietrznych.
Ponadto, w sytuacji transportu medycznego służącego ratowaniu życia lub zdrowia ludzi, poszukiwania i ratownictwa, zapobiegania skutkom klęsk żywiołowych lub ich usunięcia, a także w nagłych stanach zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego, dopuszcza się wykorzystanie do startu i lądowania statku powietrznego terenu innego niż lotnisko wpisane do rejestru lotnisk i lądowisk. W każdej gminie w Polsce wyznaczono stałe miejsca gminne przystosowane do lądowania śmigłowca ratunkowego, również w nocy. Miejsce takie każdorazowo jest zabezpieczane przed lądowaniem śmigłowca przez ratowników Państwowej Straży Pożarnej oraz Ochotniczej Straży Pożarnej, posiadających stosowne przeszkolenie. Działania te zostały uregulowane w Porozumieniu zawartym pomiędzy SP ZOZ LPR a Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej. Miejsca gminne są wyznaczonew oparciu o wytyczne Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego nr 1 z dnia 21 marca 2008 r. w sprawie innych miejsc przystosowanych do startów i lądowań statków powietrznych.